Świadczy o tym fakt nadania łanu roli przeznaczonej dla parafii miejskiej o czym informuje dokument króla Kazimierza Wielkiego z 1365 r. potwierdzający sprzedaż wójtostwa opoczyńskiego przez wójta Mikołaja Streykyra Hankowi Kiełbasie. Łan roli przeznaczony dla  parafii miejskiej świadczy, że równocześnie z zasadzeniem miasta  budowano kościół parafialny pw. św. Bartłomieja, do którego przeniesiono parafię  ze Staromieścia.  Początkowo był to kościół murowany jednonawowy, który w miarę  powiększania się liczby ludności  Opoczna  został rozbudowany. Od zachodu znajdowała się kruchta, od północy  między kaplicą  Matki Bożej a prezbiterium wznosiła się okrągła  spiczasto zakończona wieża, w której mieściły się schody na chór. Wieża ta   znamionowała cechy budownictwa  czternastowiecznego.  Na dachu nad  nawą  mieściła się barokowa wieżyczka. Taki obraz opoczyńskiego kościoła  przekazany został na rysunku  pochodzącym z l.1844-1846. W czasie potopu szwedzkiego kościół został splądrowany.

     

W początkach XIX w. kościół zaczął popadać w ruinę. W 1812 r. pełnił rolę szpitala wojskowego. W 1826 r.  geodeta rządowy   W. Jarecki stwierdził, że kościół św. Bartłomieja nie posiada sklepienia. W 1850 r. rozpoczęto odbudowę świątyni według projektu Henryka Marconiego. Zbudowano wówczas min. gwiaździste sklepienie   w kaplicy Matki Bożej. W 1888 r. polichromia kościoła odnowiona została przez Stanisława Wyspiańskiego, który uczestniczył w wyprawie krakowskich historyków sztuki pod nadzorem inż. Łuszczkiewicza.   Freski te zostały zamalowane w 1954 r.

     

W 1932 r. parafia opoczyńska liczyła 10856 katolików. Budynek starego kościoła stawał się za mały. W 1932 r. biskup W. Jasiński  zobowiązał ks. proboszcza W. Starzomskiego i parafian do budowy nowego kościoła. . Powołano Komitet Budowy Kościoła z którego wyłoniono  prezydium w składzie – przewodniczący ks. proboszcz W. Gąsiorowski, wiceprzewodniczący burmistrz Henryk Szuster, starosta opoczyński Adam Krauze, sekretarz Stanisław Zięba, skarbnik, Józef Zaremba. W 1934 r. zadecydowano aby kościół  został przebudowany wzdłuż ul. Kościelnej, tak aby prezbiterium zabytkowego XIV-wiecznego kościoła  stało się boczną kaplicą  a wejście do kościoła mieściło się  od strony ulicy Kościelnej. Plan nowego kościoła opracował inż. Jerzy Struszkiewicz, zgodnie z zaleceniami Oddziału Sztuki Urzędu Wojewódzkiego  w Krakowie. Zabytkowe prezbiterium  zamieniono na kaplicę Matki Bożej. Zachowaniem zabytkowej części gotyckiego kościoła zajął się konserwator  województwa kieleckiego dr Jan Oleś.

       

Budowę nowego kościoła rozpoczęto w 1934 r. jednak przerwała ją  II wojna światowa. Konsekracja nowego, trzynawowego kościoła  zbudowanego z kamienia odbyła się dopiero w 1949 r. na polecenie biskupa Jana Kantego Lorka. W 1960-1962 r. w 1000-lecie państwa polskiego ściany kościoła ozdobiły freski wykonane przez Stefana Macieja Makarewicza.

      

Dawne prezbiterium kościoła, obecnie kaplica Matki Bożej  jest budynkiem dwuprzęsłowym, wielobocznym, opiętym szkarpami. Prezbiterium nakryte jest  dachem dwuspadowym  z barokową wieżyczką na sygnaturkę. Kaplica Matki Bożej  ma gwiaździste sklepienie. Można do niej wejść przez kamienne, profilowane odrzwia z blaszanymi drzwiami. W tej części kościoła zachowały się  oryginalne i ciekawe zabytki, które przypominają o wielowiekowej historii  opoczyńskiej świątyni. Do najciekawszych z nich  należy późnogotycka, wykonana z piaskowca chrzcielnica pochodząca  prawdopodobnie z poł. XV w. Na chrzcielnicy wykute są herby Rola, Nałęcz, Orzeł, Jastrzębiec, Leliwa, Odrowąż, Poraj i Łabędź.  Na ścianach kaplicy Matki Bożej znajdują się dwa późnorenesansowe nagrobki – Adama z Bnina Śmigielskiego i Piotra Załuskiego. Nagrobek Adriana Śmigielskiego z 1616r. ukazuje leżącego rycerza w zbroi z prawą ręką wspartą na wezgłowiu, trzymającego w rękach książkę i rękawiczki. Przy lewym boku umieszczono szablę i hełm. Nagrobek posiada architektoniczne obramowanie w którym widnieje herb Ogończyk, unoszony przez putta. Z epoki późnego renesansu pochodzi marmurowy  nagrobek Piotra Załuskiego, chorążego ziemi rawskiej ukazujący rycerza w zbroi, trzymającego w prawej ręce proporzec, w lewej rękojeść szabli. Zabytek ten pochodzi z 1630 r. Ciekawym reliktem przeszłości  związanym z rodem Karwickich jest marmurowy nagrobek Jerzego Karwickiego i Anny z Podlodowskich Karwickiej wykonany w 1623 r. Pomnik ten ma kształt portalu  ujętego pilastrami  i belkowaniem z tablicą inskrypcyjną. Część nagrobkowych tablic, usuniętych podczas przebudowy kościoła wmurowano w jego najstarszą ścianę. Do najciekawszych należą: tablica poświęcona  Helenie z Błońskich Karwickiej zm. 1829 r., Sabinowi Sierawskiemu  zm. 1841 r.  oraz  tablica  poświęcona pamięci  zmarłych w XIX w.

      

W najstarszej części opoczyńskiego kościoła znajdują się również stalle z XVI w., które trafiły do kościoła w nietypowych okolicznościach, bowiem na drodze egzekucji sądowej. Mieszczanie opoczyńscy wiedli spór  ze starosta opoczyńskim Stanisławem Ligęzą z Bobrku. Biorąc nad nim odwet mieszczanie usunęli z kościoła i porąbali starościńskie stalle. Sprawą zajął się w 1595 r. sąd który po dwóch latach skazał winnych zajścia na 6-tygodniowy pobyt w zamkowym więzieniu. Uznany za głównego prowodyra  buntów i zamieszek wójt opoczyński Jan Przecławek  został skazany na wygnanie z miasta. Mieszczanie opoczyńscy musieli dostarczyć do kościoła nowe stalle, które służą do dzisiaj.  W ścianę kaplicy Matki Bożej wmurowana jest pamiątkowa, niewielka tablica z białego marmuru ufundowana w stuletnią  rocznicę zgonu Jana Kilińskiego 28 stycznia 1919 r.

     

Zabytkową budowlą znajdującą się na placu Kościelnym  jest piętrowa, zbudowana z kamienia  plebania. Pierwotny budynek  plebanii wzniesiony został  w 1622 r. tuż przy murze cmentarza parafialnego. Podobno w 1655 r. przebywał tam  Arvid Wittenberg. Obecnie na parterze zwracają uwagę  pomieszczenia sklepione kolebkowo z lunetami. Nad wejściem do plebanii wmurowana jest kamienna  płyta  pochodząca z poł. XVII w. Płyta posiada ozdobne zwieńczenia z herbami Dębno i Lewart w kartuszach. Pośrodku znajduje się  tablica żeliwna  z napisem informującym o fundacji plebanii przez Jana Alberta Liwskiego, proboszcza opoczyńskiego. Na płycie widnieje również kamień z Orłem Białym i herbem Wazów.

        

Na placu  obok kościoła św. Bartłomieja  stoi również zabytkowa dzwonnica, zbudowana w 1 poł. XIX w. na planie kwadratu. Niegdyś dzwonnica wyposażona  była w trzy dzwony. Największy z nich  ważący 720 kg został wykonany w 1777 r. przez Jana Chrystiana Nercera z fundacji Tomasza Kozerawskiego, mieszczaniana opoczyńskiego. W tym samym roku Bartłomiej Kozerawski ufundował średni dzwon ważący 240 kg. Najmniejszy dzwon pochodził z 1480 r.

 

 

 

Tekst: Lidia Świątek