Świadczy o tym fakt nadania łanu roli przeznaczonej dla parafii miejskiej, o czym informuje dokument króla Kazimierza Wielkiego z 1365 r. potwierdzający sprzedaż wójtostwa opoczyńskiego przez wójta Mikołaja Streykyra Hankowi Kiełbasie. Łan roli przeznaczony dla parafii miejskiej świadczy, że równocześnie z zasadzeniem miasta budowano kościół parafialny p.w. św. Bartłomieja, do którego przeniesiono parafię ze „Staromieścia".
Początkowo był to kościół murowany, jednonawowy, który w miarę powiększania się liczby ludności Opoczna został rozbudowany. Od zachodu znajdowała się kruchta, od północy między kaplicą Matki Bożej a prezbiterium wnosiła się okrągła spiczasto zakończona wieża, w której mieściły się schody na chór. Wieża ta znamionowała cechy budownictwa czternastowiecznego. Na dachu nad nawą mieściła się barokowa wieżyczka. Taki obraz opoczyńskiego kościoła przekazany został na rysunku pochodzącym z l.1844-1846.
Kościół p.w. św. Bartłomieja znajdując się w pobliżu muru obronnego miasta pełnił funkcje obronne. W czasie potopu szwedzkiego kościół został splądrowany, podobno nawet Szwedzi trzymali w nim konie.
W początkach XIX w. Kościół zaczął popadać w ruinę. W 1812 r. pełnił rolę szpitala wojskowego. W 1826 r. geodeta rządowy W. Jarecki stwierdził, że kościół św. Bartłomieja nie posiada sklepienia. W 1850 r. rozpoczęto odbudowę świątyni według projektu Henryka Marconiego. Zbudowano wówczas min. Gwiaździste sklepienie w kaplicy Matki Bożej. W 1888 r. polichromia kościoła odnowiona została przez Stanisława Wyspiańskiego, który uczestniczył w wyprawie krakowskich historyków sztuki pod nadzorem np. Łuszczkiewicza. Freski te zostały zamalowane w 1954 r.
W 1932 r. parafia opoczyńska liczyła 10856 katolików. Budynek starego kościoła stawał się za mały. Biskup W. Jasiński zobowiązał ks. proboszcza W. Starzomskiego i parafian do budowy nowego kościoła. Powołano Komitet Budowy Kościoła z którego wyłoniono prezydium w składzie - przewodniczący ks. proboszcz W. Gąsiorowski, wiceprzewodniczący burmistrz Henryk Szuster, starosta opoczyński Adam Krauze, sekretarz Stanisław Zięba, skarbnik Józef Zaremba. W 1934 r. zadecydowano, aby kościół został przebudowany wzdłuż ul. Kościelnej, tak żeby prezbiterium zabytkowego XIV-wiecznego kościoła stało się boczną kaplicą a wejście do kościoła mieściło się od strony ulicy Kościelnej. Plan nowego kościoła opracował np. Jerzy Struszkiewicz, zgodnie z zaleceniami Oddziału Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie. Zabytkowe prezbiterium zamieniono na kaplicę Matki Bożej. Zachowaniem zabytkowej części gotyckiego kościoła zajął się konserwator województwa kieleckiego dr Jan Oleś.
Budowę nowego kościoła rozpoczęto w 1934 r. jednak przerwała ją II wojna światowa. Konsekracja nowego, trzynawowego kościoła zbudowanego z kamienia odbyła się dopiero w 1949 r. na polecenie biskupa Jana Kantego Lorka. W 1960-1962 r. w 1000-lecie państwa polskiego ściany kościoła ozdobiły freski wykonane przez Stefana Macieja Makarewicza.
Dawne prezbiterium kościoła, obecnie kaplica Matki Bożej jest budynkiem dwuprzęsłowym, wielobocznym, opiętym szkarpami. Prezbiterium nakryte jest dachem dwuspadowym. Kaplica Matki Bożej ma gwiaździste sklepienie. Można do niej wejść przez kamienne, profilowane odrzwia z blaszanymi drzwiami. W tej części kościoła zachowały się oryginalne i ciekawe zabytki, które przypominają o wielowiekowej historii opoczyńskiej świątyni. Do najciekawszych z nich należy późnogotycka, wykonana z piaskowca chrzcielnica pochodząca prawdopodobnie z poł. XV w. Na chrzcielnicy wykute są herby Rola, Nałęcz, Orzeł, Jastrzębiec, Leliwa, Odrowąż, Poraj i Łabędź.
Na ścianach kaplicy Matki Bożej znajdują się dwa późnorenesansowe nagrobki- Adama z Bnina Śmigielskiego i Piotra Załuskiego. Nagrobek Adriana Śmigielskiego z 1616r. ukazuje leżącego rycerza w zbroi z prawą ręką wspartą na wezgłowiu, trzymającego w rękach książkę i rękawiczki. Przy lewym boku umieszczono szablę i hełm. Nagrobek posiada architektoniczne obramowanie w którym widnieje herb Ogończyk, unoszony przez putta. Z epoki późnego renesansu (1630r.) pochodzi marmurowy nagrobek Piotra Załuskiego, chorążego ziemi rawskiej ukazujący rycerza w zbroi, trzymającego w prawej ręce proporzec, w lewej rękojeść szabli.
Część nagrobkowych tablic, usuniętych podczas przebudowy kościoła wmurowano w jego najstarszą ścianę dzięki staraniom Społecznego Opiekuna zabytków- W. Koperkiewicza. Do najciekawszych należą: tablica poświęcona Helenie z Błońskich Karwickiej zm. 1829 r. pułkownikowi Sabinowi Sierawskiemu zm. 1841 r. oraz tablica poświęcona pamięci zmarłych w XIX w. W czasie przebudowy kościoła wiele zabytkowych tablic zostało zniszczonych.
W najstarszej części opoczyńskiego kościoła znajdują się również stalle z XVI w. które trafiły do kościoła w nietypowych okolicznościach, bowiem na drodze egzekucji sądowej. Mieszczanie opoczyńscy wiedli spór ze starostą opoczyńskim Stanisławem Ligęzą z Bobrku. Biorąc nad nim odwet mieszczanie usunęli z kościoła i porąbali starościńskie stalle. Sprawą zajął się w 1595 r. sąd, który po dwóch latach skazał winnych zajścia na 6-tygodniowy pobyt w zamkowym więzieniu. Uznany za głównego prowodyra buntów i zamieszek wójt opoczyński Jan Przecławek został skazany na wygnanie z miasta. Mieszczanie opoczyńscy musieli dostarczyć do kościoła nowe stalle, które służą do dzisiaj. W ścianę kaplicy Matki Bożej wmurowana jest pamiątkowa, niewielka tablica z białego marmuru ufundowana w stuletnią rocznicę zgonu Jana Kilińskiego 28 stycznia 1919 r.