Z inicjatywy Kazimierza Wielkiego na terytorium Polski powstało wiele zamków obronnych. Kronikarz Janko z Czarnkowa podaje, że było ich 35, jednak w rzeczywistości było ich np. 80. Niektóre budowane były od podstaw, niektóre rozbudowywane. Rozmieszczenie zamków było nierównomierne, gdyż budowle warowne koncentrowały się przede wszystkim wokół granic państwa oraz wzdłuż szlaków handlowych. Zamki strzegły również większych skupisk ludzkich. Na południu zbudowane były z kamienia a na północy z cegieł. Jednym z wystawionych wówczas zamków był zamek w Opocznie (obok zamków zbudowanych min. W Sandomierzu, Radomiu, Piotrkowie i Inowłodzu). Zamki te chroniły ziemię opoczyńsko-sandomierską przed najazdami nieprzyjaciół zwłaszcza Tatarów i Litwinów.       

 

Zamek opoczyński był typowym zamkiem miejskim tzn. leżał w obrębie miasta. Zbudowany został bowiem jednocześnie z murami miasta i usytuowany został w ich obrębie. Prawdopodobnie zamek posiadał główną wieżę (na planie koła lub kwadratu) typową dla budowali warownych XIV w. Oraz bramę wjazdową.

 

Zamki położone były zazwyczaj w najbardziej eksponowanych, z natury obronnych miejscach. Zamek opoczyński wzniesiony z kamienia znajdował się nad rzeką Drzewiczką, mógł być dodatkowo zabezpieczony fosą i wałem. Ze względu na brak źródeł zarówno opisowych jak i ikonograficznych trudno jest ustalić  jak pierwotnie wyglądał. Wiadomo, że zajmował południowy narożnik miasta  a sądząc z fragmentarycznego planu miasta z 1820 r. jego obwód warowny zamykał się w formie prostokąta. W zachodnim rogu zamku znajdowała się wieża a brama wjazdowa usytuowana była zapewne w części północno- wschodniej.     

 

Zamek opoczyński spełniał rolę siedziby administracyjnej starostów, którzy mieli obowiązek utrzymywania go w stanie pełnego przygotowania na wypadek wojny. Stopniowo w niektórych zamkach miejskich funkcja obronna zeszła na drugi plan na rzecz funkcji użytkowych i reprezentacyjnych. Jednym ze skutków zachodzących zmian była rezygnacja z zasady militarnego sprzężenia zamek - miasto. Tak było również w Opocznie, gdzie zamek otrzymał wjazd z zewnątrz z pominięciem miasta.

 

Legendy głoszą, że zamek opoczyński pełnił rolę siedziby królewskiej, gdy król Kazimierz Wielki przyjeżdżał na polowania w okoliczne lasy.

 

Zamek w Opocznie spłonął prawdopodobnie w trakcie wielkiego pożaru miasta w XV w. W XVI w. Był zrujnowany i nie zamieszkany. W dokumencie z 20 stycznia 1551 r. zamek wymieniony jest jako własność króla Zygmunta Augusta.

 

W początkach XVII w. Został częściowo odbudowany na starych fundamentach. Wiadomo, że w 1629 r. był ponownie zamieszkany, posiadał kilka pokoi, kancelarię grodzką, mieszkanie burgrabiego i wieżę zwaną wieżą Szlachecką, nie posiadającą jednakże schodów.

 

Obiekt ponownie został zniszczony w czasie wojen szwedzkich w 1655 r. i przetrwał w ruinie do drugiej połowy XIX w. W latach 1831-1834 część zamku przeznaczona była  na magazyny zbożowe. Od 1848 r. w zamku zaczęło urzędować Biuro Naczelnika Powiatu Opoczyńskiego. 

 

W połowie XIX w. W l. 1844-46 część ruin opoczyńskiego zamku rysował Stanisław T. Chrząński, członek delegacji przeprowadzającej inwentaryzację zabytków w Królestwie Polskim pod kierunkiem Kazimierza Stronczyńskiego.

 

W l. 1874-75 zamek opoczyński został odbudowany na starych fundamentach, w kształcie zbliżonym do współczesnego. Jego wygląd znacznie odbiegał od pierwotnego. W 1927 r. architekt Majewski chcąc zarchaizować skromną bryłę budynku dodał renesansowe attyki oraz portal baniowy przy wejściu.

 

Po odbudowie w zamku znalazła swoją siedzibę administracja powiatowa. W latach 1918 r. - 1939 r. w zamku znajdowało się starostwo powiatowe, ewakuowane we wrześniu 1939 r. na wschód, przed zbliżającą się zawieruchą wojenną. W latach II wojny światowej w komnatach zamkowych  mieścił się oddział zakaźny opoczyńskiego szpitala miejskiego im. Św. Władysława. Szpital funkcjonował w tym miejscu do lat 60- tych XX w. W kolejnych latach w zamku znajdowały się biura administracji powiatowej, biblioteka publiczna, zakład energetyczny. W 1976 r. rozpoczęto adaptację budynku dla potrzeb Muzeum Regionalnego. Prace remontowo-konserwatorskie prowadzone były w oparciu o projekt adaptacji obiektu na muzeum wykonany w 1976 r. przez np. Architekta J. Mackiewicza. Obecne mury zamkowe fragmentarycznie wykonane są z kamienia wapiennego (dawne mury) oraz cegły. Budowla składa się z dwóch skrzydeł połączonych pod kątem prostym. W skrajnej osi południowo-zachodniego skrzydła znajduje się brama z sienią przelotową, sklepiona kolebkowo, z lunetami i z prześwitami arkadowymi. Od strony płd. - wsch. znajduje się murowany ganek z arkadowymi prześwitami. Obiekt jest częściowo podpiwniczony, dwukondygnacyjny, zwieńczony attyką pełną o dekoracji arkadowej  posiadającą płyciny prostokątne zamknięte półkoliście  ze szczycikami gzymsowymi zwieńczonymi kulami. Część wschodnia skrzydła pn .-  zach. nie posiada attyki.

 

Nad bramą od strony południowej znajduje się balkon. Zamek opoczyński posiada dachy wielospadowe. Na bramie znajduje się wykuty herb Odrowąż. We wnętrzu zwracają uwagę trzy sklepione pomieszczenia  o grubych ścianach  sięgających 2,5 metra w których odnaleźć można fragmenty najstarszych XIV-wiecznych murów.

 

Zachodnie skrzydło zamku sięgało do osi dzisiejszej jezdni na ul. 17 -go Stycznia. Niemcy planując napad na ZSRR potrzebowali swobodnego przejazdu na Wschód ciężkimi wojskowymi pojazdami. W tym celu zburzyli część skrzydła i przylegający do niego dom oraz zbudowali drogę (dzisiejszą ulicę 17-go Stycznia). Legendy głoszą, że zamek opoczyński połączony był przejściem podziemnym z tzw. domem Esterki. Jednakże do dzisiejszych czasów lochy nie zachowały się. Dziś zamek jest siedzibą Muzeum Regionalnego w Opocznie.

 

 

Zamek Kazimierzowski w Opocznie obecnie siedziba Muzeum Regionalnego.