Umowa dawała nadzieję na wyrwanie się z „nieludzkiej ziemi” i ponowną walkę o wolną Polskę. Do nowo formowanej armii trafiali deportowani w latach 1940–1941 obywatele polscy, którzy po ogłoszeniu tzw. amnestii ruszyli z gułagów i specjalnych osiedli w kierunku Buzułuka (obecnie w obwodzie orenburskim w Rosji). Tam, w skrajnie trudnych warunkach – przy braku żywności, broni, umundurowania oraz wśród chorób i wycieńczenia – rodziła się Armia Andersa.

Zima 1941/1942 zmusiła żołnierzy do przeniesienia się do Azji Środkowej (Kazachstan, Kirgistan, Uzbekistan), skąd wiosną i latem 1942 roku 116 tysięcy żołnierzy i cywilów ewakuowano przez Morze Kaspijskie do Iranu. Tam rozpoczęli długi szlak bojowy, który poprowadził ich przez Bliski Wschód aż na front włoski – pod Monte Cassino, Ankonę i Bolonię.

Rodacy z ziemi opoczyńskiej w Armii Andersa

Wśród żołnierzy tej niezwykłej formacji znaleźli się także mieszkańcy ziemi opoczyńskiej. Wielu z nich przeszło dramatyczną drogę: walki we wrześniu 1939 roku, sowiecką niewolę, syberyjskie łagry, ewakuację przez Iran, a następnie udział w zwycięskich bitwach we Włoszech.

Pamiętamy o naszych lokalnych bohaterach:

1        Sierżant Bartłomiej Kwapisz (1915-17.05.1944) z Bielowic - żołnierz 5 Kresowej Dywizji Piechoty, zwiadowca 15 Batalionu Strzelców. Poległ 17 maja 1944 r. pod Monte Cassino podczas rozpoznania, gdy jego pojazd najechał na niemiecką minę. Dziś w jego rodzinnej miejscowości stoi tablica upamiętniająca jego ofiarę 

2        Starszy strzelec Antoni Piekarski (1913-12.05.1944) z Brzuzy - żołnierz 18. Batalionu Strzelców

3        Strzelec Władysław Kujawski (1922–12.05.1944) ze Stawowiczek - żołnierz 13. Batalionu Strzelców, oddał życie pod klasztorem

4        Bombardier Jan Zawada (1904-13.04.1944) z Parczówka - żołnierz 7. Pułku Artylerii Przeciwlotniczej

5        Starszy ułan Józef Puchała (1915–17.04.1944) – służył w 15. Pułku Ułanów Poznańskich. Zginął tragicznie podczas prac przy linii energetycznej miesiąc przed zdobyciem Monte Cassino

6        Plutonowy Walenty Wijata (1912-1974) z Sitowej – walczył w 16. Pułku Piechoty Liniowej, przeszedł z Andersem cały szlak bojowy, wrócił do Polski

7        Plutonowy Stanisław Leopold Czajkowski (1905–1983) - We wrześniu 1941 r. rozpoczął służbę w 13 Pułku Piechoty Liniowej. W 1947 r. gdy wrócił do Opoczna w mundurze, z dystynkcjami został aresztowany przez Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego

8        Plutonowy Adam Szczepanik (1903–?) z Opoczna - 3 Dywizja Strzelców Karpackich

9        Starszy Strzelec Jan Deka (1904–1999) – 3 Dywizja Strzelców Karpackich, przeszedł przez łagry, walczył aż do zwycięstwa we Włoszech, wrócił w 1947 roku po długiej tułaczce

10   Porucznik Józef Chałubiński (1903–1969) z Ossy - został internowany w obozie w Jolsvie. W maju 1940 r. uciekł z obozu i przez Węgry, Jugosławię, Grecję dotarł do Syrii. Wstąpił do Dywizji Strzelców Karpackich

11   Konstanty Męcik (1913–1965) z Kozenina - internowany, był więźniem Starobielska. Pod Monte Cassino walczył w 3 baonie CKM jako ładowniczy

12   Franciszek Karbownik (1922–2005) z Żarnowa - 3 batalion Brygady Karpackiej, ranny pod Mass Albanetta, odznaczony Virtuti Militari, spoczywa na cmentarzu w Żarnowie

13   Stanisław Toporowski (1920–2017) z Żarnowa - 16 batalion strzelców, żołnierz odznaczony Virtuti Militari, spoczywa na cmentarzu w Żarnowie

Ich historia to testament niezłomności polskiego ducha. Ci, którzy przeżyli, po powrocie często doświadczali represji ze strony komunistycznych władz.

"Przechodniu, powiedz Polsce, żeśmy polegli wierni w jej służbie" – słowa z cmentarza pod Monte Cassino przypominają nam o ich ofierze i wierności Ojczyźnie.

Pamiętajmy o tych, którzy mimo przeciwności ruszyli walczyć o wolną Polskę.

Serdeczne podziękowania dla pani kustosz Lidii Świątek-Nowickiej z Muzeum Regionalnego w Opocznie za udostępnienie listy mieszkańców ziemi opoczyńskiej, których losy doprowadziły przez syberyjskie zesłanie aż pod Monte Cassino.